BBS (Bulletin Board System)

BBS’LER: Bir Çağın Sessiz Kahramanları

Bir zamanlar, telefon hatlarının cızırtılı melodileri arasında; modemler geceleri odaları aydınlatan yeşil fosfor ekranların yankısında şarkı söylerdi. İşte o şarkının adıydı BBS — Bulletin Board System yani Türkçesiyle Elektronik Duyuru Panosu Sistemi.

Kökleri ve Doğuşu

BBS’ler, 1978 yılında Chicago’da Ward Christensen ve Randy Suess tarafından kurulan ilk sistemle doğdu. Temel amaç, bilgisayar meraklılarının evlerinden telefon hatları üzerinden birbirlerine dosya aktarması, mesaj bırakması ve fikir alışverişi yapmasıydı. Bir tür dijital kahvehaneydi bu: kapısını modemle çalar, içeri girer, bir selam bırakırdın.

Birlikte Büyüyen Topluluklar

BBS’ler, internetin halka inmesinden önceki altın çağda, bilgi paylaşımının merkezleriydi. Her BBS bir topluluktu, çoğu bir kişinin evinde, gürültülü bir 2400 bps modemle çalışırdı. Bazılarının saat kısıtlamaları olurdu: Gece yarısı şebeke sessizken bağlanman gerekirdi. Telefon faturaları kabarır, ama bir satır mesajın coşkusu her şeye değerdi.

Kullanıcılar handle denen takma isimlerle tanınırdı. Kimse gerçek kimliğini bilmezdi belki ama karakterin, davranışların, paylaşımların senin imzan olurdu. Bazı BBS’ler sadece yerel kalır, bazıları ise Fidonet gibi ağlarla birbirine bağlanarak küresel haberleşmeyi mümkün kılardı. O eski, dos komutlarıyla dans eden sistemlerin o kadar kendine özgü bir kültürü vardı ki; ASCII sanatı, text tabanlı oyunlar (Door Games), warez paylaşım alanları, underground hacker board’ları gibi alt kültürler de orada serpildi.

Teknik Büyüsü

Bir BBS’e bağlanmak, bugünkü gibi ‘tıkla gir’ kadar basit değildi. Önce terminal programını açardın, doğru baud hızını seçerdin — 1200, 2400, 9600 bps… Modem karşı taraftaki sesi ‘anlayamazsa’ bağlantı kopardı. Her byte bir mücadeleydi. Ama o cızırtılı handshake sesini duymak? O başlı başına bir seremoniydi.

BBS yazılımları genellikle PCBoard, RBBS, WWIV, Wildcat! gibi adlarla anılırdı. SysOp (System Operator) dediğimiz BBS yöneticisi, hem ağın kralı hem de babacan moderatörüydü. Bir sorunun mu var? SysOp’a mesaj bırakırdın. Bazen seni sabaha kadar hatta tutar, satır satır kodu düzeltir, ama üyelerini asla yarı yolda bırakmazdı.

BBS Ruhu ve Bugün

Zaman değişti. Geniş bant internet, web tarayıcıları, sosyal ağlar BBS’leri gölgede bıraktı. Birçok insan BBS’lerin adını bile duymadan büyüdü. Ama o dönemin ruhu, bugün hâlâ IRC kanallarında, forum kültüründe, Discord sunucularında ve hacker topluluklarının samimiyetinde yaşıyor. Çünkü BBS’ler sadece bir teknoloji değildi — kendi kuralları, ritüelleri ve dostlukları olan sanal mahallelerdi.

Bugün hâlâ ayakta kalmış retro BBS’lere telnet ile bağlanabilir, o eski kapı gıcırtısını duyabilir, ASCII logolar arasında yolculuğa çıkabilirsin. Bir BBS’e bağlanmak demek, hatıralara bağlanmak demek — o gece yarısı tek başına otururken dünyanın bir ucundaki bir yabancıyla fikir paylaşmanın saf coşkusu…

BBS’ler modern internetin gizli kökleridir. Ne zaman dijital dünyada samimiyetten, paylaşmanın gerçek anlamından bahsedilse, arka planda eski bir 14.4k modem sesi yankılanır. Kim bilir? Belki de o eski SysOp’lar hâlâ bir yerlerde, neon bir ekranda senin ‘login’ olmanı bekliyordur.

Bir gece modemini telnet’e çevir, bir BBS adresine dal… O eski dünyayı hisset. Çünkü bir çağ hiçbir zaman tam anlamıyla kapanmaz; o çağın insanı hâlâ yaşadığı sürece.

🇹🇷 Türkiye’ye Özgü BBS’ler

HiTNet (Hi! Türkiye Network)

• Dönem: 1992–1997

• Ağ yapısı: Fidonet ve echo-mail protokolleri üzerinden Ankara, İstanbul, İzmir, Eskişehir, K.K.T.C. gibi şehirlerde ~30 node

• Arşiv: “HiTNet” adlı arşiv; 90’lar mesajları, 20 echo klasörü, 160 mesaj günlüğü içeriyor m.facebook.com+12dergipark.org.tr+12telnetbbsguide.com+12

• Kullanıcı profili: Genellikle üniversite öğrencisi, bilişim meraklısı erkekler; içerikler yerel-topluluk odaklı olduğu kadar mizah ve genel mesajlaşmalara da yer verir.

 2. TURnet BBS

• Yıl: 90’ların başı

• Yer: İstanbul ağırlıklı

• Özelliği: Yerel Fidonet bağlantılı bir alt ağdı. Daha teknik ağırlıklıydı. Bazı Linux, Amiga, Commodore bölümleri de vardı.

3. Aegean BBS (Ege BBS)

• Yıl: 1994 civarı

• Yer: İzmir

• Özelliği: Ege Üniversitesi çevresindeki teknoloji meraklılarının kurduğu, bölgesel dosya ve mesaj paylaşım panosu.

 4. MetuNET BBS

• Yıl: 1990’lar ortası

• Yer: ODTÜ – Ankara

• Özelliği: ODTÜ kampüsü içinden çalışırdı. Öğrenciler arası yazılım paylaşımı, Usenet gateway bağlantısı zamanla eklendi. Akademik içerikli duyurular da yapılırdı.

 5. Akdeniz BBS

• Yıl: 1990’lar

• Yer: Antalya / Isparta bölgesi

• Özelliği: Bölgesel Fidonet node’u. Yaz tatilcileri bile modemlerini açıp buraya bağlanırdı! Küçük ama sadık bir topluluğu vardı.

 6. BitNet BBS

• Yıl: 90’ların ortası

• Yer: İstanbul – Kadıköy civarı

• Özelliği: Amiga kullanıcıları, shareware programları ve ASCII sanatıyla meşhurdu.

Unutulmaz Ortak Özellikler

• Her BBS bir SysOp’un evinde ya da ofisinde dururdu.

• Modem hızları 1200 – 14400 bps arasında değişirdi.

• Fidonet numarası, node listesi, echo listesi, kapı oyunları (door games) yaygındı.

• “Bulletin” bölümünde sık sık ‘Merhaba dünya!’ mesajları olurdu.

• Abone olmak için bazen saat kısıtlaması uygulanırdı: Gece 00:00 – 06:00 arası!

Günümüzde Ne Kaldı?

Bugün bu sistemler fiilen kapandı ama HiTNet’in arşivleri DergiPark veya eski Fidonet dump’larında bulunabiliyor. Bazı retro BBS meraklıları kendi özel telnet server’larıyla eski hissiyatı yaşatmaya çalışıyor.

Türkiye dışındaki ama retro erişimli güncel BBS’ler

Aşağıdaki sistemler fiziksel olarak Türkiye’de değil ama Telnet üzerinden eski DOS/BBS deneyimini sunuyor:

• Retro Running BBS

  • Adres: retrorunning.ddns.net:8880

  • Yazılım: Synchronet wiki.preterhuman.net+13telnetbbsguide.com+13telnetbbsguide.com+13

• Util’s Retro BBS (ABD / Dallas merkezli)

  • retro.setsuid.net:8221, WWIV yazılımı 8bitboyz.com+6telnetbbsguide.com+6telnetbbsguide.com+6

• Genel BBS rehberlerinde Türkiye’den listedeki doğrudan aktif Telnet adresi çok az olduğundan, uluslararası erişimli retro BBS’lerle nostalji yaşanabilir. msakal.tripod.com+10telnetbbsguide.com+10telnetbbsguide.com+10

Türkiye’de Nasıl BBS Bulunur?

• Türkiye’de aktif Telnet BBS listesi sınırlı ve genellikle ulaşımı zor çünkü BBS’ler yaygın değil.

• Tarihsel veriyi merak ediyorsanız, HiTNet arşivi önemli bir kaynak.

• Güncel olarak, retro topluluk forumlarında ve “BBS Corner”, “Telnet BBS Guide” gibi sitelerde zaman zaman Türkiye’den BBS’lere ait telnet adresleri paylaşılabiliyor. dergipark.org.trtelnetbbsguide.com+2reddit.com+2wiki.preterhuman.net+2

✔️ Özet Tablo