FAHİŞELİĞİN TARİHİ İLK ÇAĞ’DAN GÜNÜMÜZE TOPLUMSAL BİR OLGUNUN İZLERİ

FAHİŞELİĞİN TARİHİ: İLK ÇAĞ’DAN GÜNÜMÜZE TOPLUMSAL BİR OLGUNUN İZLERİ

Fahişelik, tarih boyunca hemen her toplumda varlığını sürdüren, çoğu zaman yasa dışı kabul edilen ancak toplumsal gerçeklikten hiçbir zaman tam anlamıyla silinemeyen bir olgudur. Kadın bedeni üzerinden sürdürülen cinsellik ticareti, toplumsal, ekonomik ve kültürel bağlamda farklı anlamlar kazanmıştır. Bu araştırma yazısında fahişeliğin tarihsel gelişimi; İlk Çağ, Orta Çağ, Osmanlı Dönemi ve günümüz bağlamında incelenmiştir.

1. İlk Çağlarda Fahişelik: Kutsal Bir Görev

İlk Çağ’da fahişelik, özellikle Mezopotamya ve Antik Yunan gibi uygarlıklarda dini ve toplumsal işlevlere sahipti. Sümerler’de “tapınak fahişeleri” (hierodul) olarak bilinen kadınlar, tanrıça İnanna’nın kutsal hizmetkârları olarak kabul edilirlerdi. Bu kadınlar, dini ritüeller çerçevesinde erkeklerle ilişkiye girerler ve bunun karşılığında tapınağa bağış yapılırdı. Bu uygulama, “kutsal fahişelik” olarak anılmaktadır.

Antik Yunan’da ise fahişelik hem yaygın hem de yasal bir meslekti. “Hetaera” adı verilen seçkin fahişeler, entelektüel sohbetlere katılan, sanattan anlayan ve genellikle yüksek tabakadan erkeklerle birlikte olan kadınlardı. Bu durum, fahişeliğin yalnızca cinsel değil, kültürel ve sosyal bir işlev de gördüğünü göstermektedir.

2. Orta Çağ Avrupa’sında Fahişelik: Günah mı, Zorunluluk mu?

Orta Çağ Avrupa’sında Hristiyanlığın etkisiyle fahişelik günah olarak görülmüş, ancak bu meslek tamamen yasaklanamamıştır. Kilise, fahişeliği ahlaki açıdan lanetlemiş olsa da, toplumda bekâr erkeklerin “şehvetlerini kontrol altında tutmaları” amacıyla fahişelerin varlığına çoğu zaman göz yumulmuştur.

Fahişeler çoğunlukla şehir dışında ya da belirli mahallelerde yaşamaya zorlanmış, ancak bazı Avrupa şehirlerinde belediyeler fahişeleri vergilendirerek gelir elde etmişlerdir. Bu durum, fahişeliğin kamusal yaşamdan dışlanmaya çalışılsa da ekonomik ve sosyal nedenlerle sürdürüldüğünü göstermektedir.

3. Osmanlı Döneminde Fahişelik: Tezatların Toplumunda Yasak ve Hoşgörü Arasında

Osmanlı İmparatorluğu’nda fahişelik, İslam hukukuna aykırı görülmüş ve resmi olarak yasaklanmıştır. Ancak özellikle büyük şehirlerde – İstanbul, İzmir, Selanik gibi liman ve ticaret kentlerinde – fahişelik gizli ya da dolaylı yollarla sürdürülmüştür.

17. ve 18. yüzyılda Osmanlı arşivlerinde yer alan “namus ve ahlakı bozduğu” gerekçesiyle yapılan şikayetler, fahişeliğin toplumda görünür bir sorun olduğunu gösterir. Kadınlar kadar erkek fahişelerin de (zennan ya da oğlancı olarak adlandırılırdı) varlığı Osmanlı toplumunun karmaşık yapısını yansıtır.

Tanzimat sonrası modernleşme çabalarıyla birlikte 19. yüzyılın sonlarında fahişeler için “genel evler” oluşturulmuş ve bu evler belli denetimlere tabi tutulmuştur. Böylece fahişelik kısmen kurumsallaşmış, sağlık kontrolü gibi uygulamalarla modern devlet anlayışına uygun hale getirilmeye çalışılmıştır.

Bakınız : İSLAM COĞRAFYASINDA FAHİŞELİĞİN TARİHİ

4. Günümüzde Fahişelik: Suç, Meslek ve Hak Mücadelesi

Modern dönemde fahişeliğe yönelik yaklaşımlar ülkeden ülkeye büyük farklılıklar göstermektedir. Bazı ülkelerde tamamen yasaklanmış (örneğin İsveç), bazılarında serbest bırakılmış (örneğin Almanya ve Hollanda), bazı yerlerde ise gri bir alan olarak kabul edilmiştir.

Türkiye’de fahişelik yasalarla düzenlenmiştir. 1930’lu yıllardan itibaren genel evler ruhsatlandırılmış ve fahişeler sağlık kontrollerine tabi tutulmuştur. Ancak günümüzde fuhuş yapan kadınların çoğunluğu kayıt dışı çalışmakta ve yasal korumadan yoksun kalmaktadır.

Ayrıca insan ticareti, zorla çalıştırma ve çocuk fuhuşu gibi modern kölelik türleriyle iç içe geçen bu alan, ciddi bir insan hakları meselesi olarak görülmektedir. Feminist hareketler içinde de fahişelik konusu tartışmalıdır; bazıları bunu kadının kendi bedeni üzerindeki hakkı olarak savunurken, diğerleri sömürü ve patriarkal baskının bir ürünü olduğunu ileri sürer.

Sonuç

Fahişelik tarih boyunca şekil değiştirse de, varlığını her çağda sürdürmüş bir olgudur. İlk Çağ’da kutsal sayılan bu pratik, Orta Çağ’da günah olarak görülmüş, Osmanlı’da bastırılmaya çalışılmış ama asla tamamen yok edilememiştir. Günümüzde ise fahişelik; hukuk, etik, insan hakları ve toplumsal cinsiyet politikaları çerçevesinde tartışılmaya devam etmektedir. Bu da bize fahişeliğin yalnızca cinsel değil, aynı zamanda ekonomik, kültürel ve siyasi bir mesele olduğunu gösterir.

Kaynakça

• Bullough, Vern L. Prostitution: An Illustrated Social History. Crown Publishers, 1978.

• Foucault, Michel. Cinselliğin Tarihi I. Ayrıntı Yayınları, 1993.

• Özbay, Cenk. “Türkiye’de Seks İşçiliği ve Toplumsal Cinsiyet Rejimi.” Toplum ve Bilim, 2010.

• Semerdjian, Elyse. “Off the Straight Path: Illicit Sex, Law, and Community in Ottoman Aleppo”. Syracuse University Press, 2008.

• Suraiya Faroqhi. Osmanlı’da Gündelik Hayat. İletişim Yayınları, 2003.

• Pheterson, Gail. The Prostitution Prism. Amsterdam University Press, 1996.

• Türkiye Cumhuriyeti Kanunları – 1593 Sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ve ilgili yönetmelikler.