İSLAM COĞRAFYASINDA FAHİŞELİĞİN TARİHİ

İSLAM COĞRAFYASINDA FAHİŞELİĞİN TARİHİ

İlk Dönemden Günümüze Toplumsal, Hukuki ve Ahlaki Bir Olgu

Fahişelik, hemen her toplumda görülen evrensel bir olgu olmakla birlikte, İslam coğrafyasında hem dini hem de toplumsal normlarla derin şekilde şekillenmiştir. İslam toplumlarında fahişelik, hem şer’i (dini) hem de örfi (geleneksel) hukukla çeşitli biçimlerde bastırılmaya çalışılmış; ancak bu çabalar, uygulamada toplumsal gerçeklikle her zaman örtüşmemiştir. Bu araştırma yazısı, İslam dünyasında fahişeliğin tarihsel seyrini ilk İslam döneminden başlayarak Osmanlı’ya ve günümüz İslam ülkelerine uzanan bir çerçevede ele alacaktır.

1. İlk Dönem İslam Toplumlarında Fahişelik (7–10. yüzyıllar)

İslam’ın doğduğu 7. yüzyılda Arap Yarımadası’nda fahişelik yaygın bir olguydu. Cahiliye dönemi Arap toplumlarında kadınların “bayraklı evlerde” çalıştıkları, yani evlerinin üzerine bayrak asarak bu işi yaptıkları rivayet edilir. Bu tür fahişelik, kabileler arasında ekonomik bir faaliyet olarak da kabul edilmekteydi.

Kur’an-ı Kerim ve Hz. Muhammed’in hadisleri, bu tür ticari cinselliğe açıkça karşı çıkar. Özellikle Nur Suresi 33. ayet, cariyelerin fuhşa zorlanmasını yasaklamış ve Müslüman toplumlarda bu konuya dair ahlaki bir çerçeve oluşturmuştur:

“Fuhuş yapmak isteyen cariyelerinizi, eğer iffetli kalmak isterlerse, dünya malı elde edeceksiniz diye fuhuşa zorlamayın.”

Buna rağmen, ilk dönem Abbasi şehirlerinde — özellikle Bağdat ve Basra gibi merkezlerde — fahişelik belirli aralıklarda görülmeye devam etti. Cariyelik sistemi içinde bazı kadınların istemsiz biçimde bu işe yönlendirildiği de kaynaklarda yer alır.

2. Orta Dönem İslam Toplumlarında Fahişelik (11–16. yüzyıllar)

Orta Çağ İslam toplumlarında, özellikle şehirleşmenin ve ticaretin geliştiği dönemlerde fahişelik daha görünür hale gelmiştir. Memlükler, Eyyubiler ve Endülüs gibi İslam medeniyetlerinde fahişelik, sıkı denetim altına alınmaya çalışılmıştır. Kadı sicillerinde fuhuş yapan kadınlar hakkında verilen cezalar yer alır.

İlginçtir ki bazı şehirlerde, devlet fahişeleri vergiye tabi tutarak onların varlığını örtük biçimde kabul etmiştir. Örneğin Halep ve Kahire’de fahişelerin kayıt altına alındığı, zaman zaman mesleklerini icra etmeleri yasaklanırken, bazı dönemlerde yerel yöneticiler tarafından korunduğu belgelenmiştir.

Tasavvuf geleneği bu dönemde fahişelikten tövbe eden kadınları yücelten anlatılara sıkça yer vermiştir. Rabia el-Adeviyye’nin “aşkı” ile birlikte bu tür anlatılar, tövbe kavramını ön plana çıkarmış ve toplumun dışladığı bu kadınları manevî anlamda kabul etmeye çalışmıştır.

3. Osmanlı Döneminde Fahişelik (16–20. yüzyıllar)

Osmanlı İmparatorluğu’nda fahişelik hem İslam hukuku hem de örfi hukuk kapsamında yasaktı. Ancak özellikle İstanbul, İzmir ve Selanik gibi kozmopolit şehirlerde fahişeliğin sürdüğü bilinmektedir.

16. yüzyıldan itibaren Şer’iye sicillerinde “zinakâr kadınlar” hakkında verilen cezalar mevcuttur. Bu cezalar genellikle sürgün, dayak veya para cezası şeklinde olmuştur. Osmanlı uleması, fahişeliği ahlaki çöküşün bir parçası olarak görmüş ve bu kişileri “fasık” sınıfında değerlendirmiştir.

Ancak Tanzimat reformlarıyla birlikte Batı tipi modernleşme Osmanlı’ya girdiğinde, fahişeliğe dair politikalar da değişmiştir. 1884 tarihli “Umumi Hıfzıssıhha Nizamnamesi” ile fahişeler sağlık muayenelerine tabi tutulmaya başlanmış, böylece fahişelik zımni olarak tanınmıştır. Resmi olmayan genelevler dönemin arşivlerinde sıkça yer alır.

4. Günümüz İslam Ülkelerinde Fahişelik: Yasa Dışı, Ama Mevcut

Günümüzde İslam ülkelerinde fahişelik büyük oranda yasadışıdır. Suudi Arabistan, İran, Pakistan, Sudan gibi şeriatla yönetilen ülkelerde fahişelik ölüm ya da kırbaç cezaları ile cezalandırılır. Ancak bu sert cezalara rağmen yer altı fuhuş piyasası canlıdır.

Mısır, Tunus, Fas gibi seküler yapıya sahip ülkelerde ise fahişelik çoğu zaman görmezden gelinmektedir. Tunus’ta fahişeler yasal olarak belirli bölgelerde çalışabilirken, diğer birçok ülkede fahişelik polis baskınlarıyla bastırılmaktadır.

Türkiye ise diğer İslam ülkelerinden ayrılır. 1930’lu yıllarda çıkarılan kanunlarla fahişelik kayıt altına alınmış ve genel evler kurulmuştur. Ancak günümüzde büyük bir kısmı yasa dışı şekilde yapılmakta, kadınlar ciddi sağlık ve güvenlik riskleriyle karşı karşıya kalmaktadır.

Sonuç

Fahişelik, İslam coğrafyasında çoğunlukla yasa dışı ve günah olarak kabul edilmiştir. Kur’an ve hadislerde bu olguya dair ahlaki çizgiler net şekilde çizilmiş olsa da, sosyal, ekonomik ve siyasal yapılar bu yasağı her zaman sürdürememiştir. Şehirleşme, ticaret, savaşlar ve devletin ekonomik çıkarları, fahişeliğin kimi dönemlerde bastırılamayacak kadar yayılmasına yol açmıştır. Bugün ise fahişelik, İslam toplumlarında ciddi bir insan hakları ve sağlık sorunu olarak varlığını sürdürmektedir.

Kaynakça

• Ali, Kecia. Sexual Ethics and Islam: Feminist Reflections on Qur’an, Hadith, and Jurisprudence. Oneworld Publications, 2006.

• Faroqhi, Suraiya. Osmanlı’da Gündelik Hayat. İletişim Yayınları, 2003.

• Semerdjian, Elyse. Off the Straight Path: Illicit Sex, Law, and Community in Ottoman Aleppo. Syracuse University Press, 2008.

• El Fadl, Khaled Abou. Speaking in God’s Name: Islamic Law, Authority and Women. Oneworld, 2003.

• İnalcık, Halil. Osmanlı’da Devlet, Hukuk ve Adalet. Eren Yayıncılık, 2000.

• Diyanet İşleri Başkanlığı. Kur’an-ı Kerim Meali ve Tefsiri.

• Hatemi, Hüseyin. “İslam Hukukunda Zina ve Fuhuş.” İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1991.

• FAHİŞELİĞİN TARİHİ İLK ÇAĞ’DAN GÜNÜMÜZE TOPLUMSAL BİR OLGUNUN İZLERİ